Ken jij je valkuilen bij jezelf en hoe ontstaan deze eigenlijk? In dit blog hier meer over.

Inzicht in je valkuilen

Iedereen heeft valkuilen. Soms je er bewust van, maar vaker ben je er niet altijd bewust van. Het wordt lastig als je door je valkuilen steeds weer dezelfde fouten maakt. Zowel in werksituaties als privé. Hoe fijn zou het zijn als je wel meer inzicht in je valkuilen zou hebben? Hiermee kun je eerder rekening houden met lastige kwesties en situaties die je in een valkuil kunnen brengen. Tijd om je valkuilen te leren (her)kennen en hiermee te dealen.

Wat zijn valkuilen precies?

Valkuilen zijn patronen in denken en gedrag. Een valkuil begint in de kindertijd en ontwikkelt zich naarmate we ouder worden. Het begint er vaak al mee dat je iets is aangedaan. Je voelde je in de steek gelaten, misbruikt, buitengesloten, verwaarloosd of te veel beperkt. In ieder geval gaat er iets kapot. De valkuil die we hierbij ontwikkelen wordt iets van onszelf. Valkuilen bepalen hoe je denkt, voelt en handelt en hoe je met diverse situaties omgaat. Ze roepen sterke gevoelens van woeden, verdriet en angst op. Helaas blijven we vaak de pijn herhalen in het volwassen leven. Vooral omdat we niet geleerd hebben om met onze valkuilen om te gaan. Valkuilen verstoren onze kijk op de werkelijkheid. Valkuilen drukken telkens weer op dezelfde knoppen in ons denken.

Valkuilen zijn schema’s

In de cognitieve psychologie wordt een valkuil een schema genoemd. Schema’s zijn diepgewortelde overtuigingen over onszelf en de wereld die we ons vroeg in ons bestaan eigen maken. Deze schema’s horen bij je zelfgevoel. Om een schema op te geven, moet je zekerheden opgeven die horen bij het gevoel over wie en wat je bent. Daarom houden we er zo aan vast, zelfs als ze je dreigen kapot te maken. Deze vroege overtuigingen geven je een gevoel van voorspeldbaarheid en zekerheid. Ze zijn comfortabel en vertrouwd. Gek genoeg geven ze ons een veilig gevoel. Daarom is het vaak lastig om valkuilen te veranderen.

Hoe ontstaan valkuilen?

Een aantal factoren spelen een rol bij het ontstaan van valkuilen. Temperament is er één van. Een combinatie van eigenschappen die jou typeren. Ook je omgeving is van invloed. Je aangeboren eigenschappen en omgeving beïnvloeden ons. Het meest invloedrijk bij het ontstaan van valkuilen in het gezin waar we opgroeien. De dynamiek van onze jeugd wordt daardoor grotendeels bepaald. Erfelijkheden en omgeving werken ook samen. Bepaalde schadelijke invloeden uit onze kindertijd verweven zich met ons temperament tot een knellend patroon. Ons temperament bepaald goeddeels hoe we reageren op omstandigheden. Zo kunnen twee mensen heel verschillend reageren op precies dezelfde omstandigheden. De één wordt passief en stapt in één van zijn valkuilen, terwijl een ander zijn grens bewaakt en gewoon doorgaat.

Wat heb je nodig in je leven?

Als kind heb je diverse basisbehoeften. Als daarin veel tekorten zijn geweest, dan zullen deze later je valkuilen worden. Bij een valkuil gaat het vaak om één of meer van de volgende tekorten:

  • Basisveiligheid
    Zeer basale valkuil die vroeg begint. Dreigen verlaten of misbruikt te worden. Sterke behoefte aan bescherming en veilige omgeving. Lichamelijke en emotionele aanwezigheid van ouders of beschermers. Mensen die als kind werden verlaten of misbruikt zijn het meest beschadigd. Hoge mate van kwetsbaarheid, disbalans. Een veilig gehecht kind kan zich ontspannen en veilig voelen. Indien er geen basisveiligheid gevoel is, dan stagneert de ontwikkeling. De onveilige situaties uit onze kindertijd herhalen we het meest. Vaak komen deze mensen in de ene na andere destructieve relatie terecht. Hun gevoelens zijn intens en wisselend tussen impulsief tot zelfdestructief.

  • Verbondenheid
    Om een gevoel van verbondenheid te ontwikkelen hebben we aandacht, liefde, respect, genegenheid en leiding nodig. Zowel van onze ouders als leeftijdgenoten. De eerste soort verbondenheid (intimiteit) hebben we met familie, partners en goede vrienden. De tweede is het gevoel om ergens bij te horen, bij een groter geheel.
    Als er aan ons gevoel van verbondenheid iets schort, valt dat niet altijd op. Je kunt een gezin, partner of werk hebben, maar van binnen voel je je er niet mee verbonden. Je voelt je vaak alleen en verlangt naar een soort relatie die je niet hebt. Eenzaamheid is het centrale thema voor wie problemen heeft met verbondenheid.

  • Autonomie
    Autonomie gaat over ons vermogen om los te komen van onze ouders en een eigen leven te leiden. Het gevoel dat je iemand bent en richting geeft aan je eigen leven en doelen. Als je geleerd is autonoom te zijn, dan draag je eigen verantwoordelijkheid en ontwikkel je je eigen identiteit. Indien door ouders afhankelijkheid werd gekoesterd en je niet kon vertrouwen op je eigen oordeel, ontwikkel je aanhankelijkheid en verminderd zelfvertrouwen in je eigen kunnen. Afhankelijke mensen hebben vaak een onderontwikkeld of verward zelfgevoel.

  • Zelfwaardering
    Zelfwaardering is het gevoel de moeite waard te zijn in ons persoonlijke en sociale leven en in ons werk. Als we als kind genoeg liefde en respect kregen van onze ouders, vrienden en op school, dan werd je zelfwaardig gevoed. Als je je niet altijd gewaardeerd of geliefd hebt gevoeld of vaak bekritiseerd, gepest of afgewezen, wordt je erg onzeker en dat neem je mee naar je volwassenheid. Je bent onzeker in intieme relaties, in gezelschap, op je werk en hebt vaak onvoldoende zelfvertrouwen. Je bent overgevoelig voor kritiek en afwijzing en nieuwe uitdagingen ga je het liefst uit de weg. Minderwaardigheid en mislukken zijn onderdeel van deze valkuil.

  • Zelfexpressie
    Zelfexpressie is de vrijheid om uiting te geven aan wie we zijn, aan onze behoeften, gevoelens en natuurlijke neigingen. Als dit in je jeugd voldoende was, dan kon je je eigen voorkeuren en wensen ontdekken en werd er rekening gehouden met jouw behoeften. Als dit vroeger sterk is ontmoedigd, kreeg je straf of werd opgezadeld met schuldgevoelens als je je eigen gevoelens, wensen of voorkeuren naar voren bracht. Als je zelfexpressie in de verdrukking komt, offer je jezelf vaak op om het anderen naar de zin te maken. Het gevoel altijd te moeten inhouden en weinig spontaniteit. Je vertoont (extreme) aanpassing of (extreme) hoge eisen aan jezelf. Vaak gepaard met onderdrukte boosheid en woede.

  • Realistische grenzen
    Realistische grenzen betekent dat je kunt aanvaarden dat je je gedrag soms moet aanpassen. Dat niet alles kan. Rekening houdend met de wensen van anderen. Als je veeleisend bent en een sterk controle gevoel hebt, kom je de andere niet tegemoet. Het heeft ook te maken met je vermogen om je te beperken en jezelf in bedwang te houden. Je doelen willen bereiken en of straf te voorkomen. Als in de opvoeding grenzen stellen goed is geleerd, dan is je geleerd rekening met anderen te houden. Eigen verantwoordelijkheid nemen en de rechten en vrijheden van anderen te respecteren. Mensen die problemen hebben met grenzen hebben en veeleisend zijn, kunnen moeilijk zelfreflectie toepassen en hebben niet de neiging naar zichzelf te kijken als mogelijke oorzaak van verschillende problemen.

Inzicht krijgen in je eigen valkuilen

Om zelfverzekerder te worden en uit je valkuilen te kunnen stappen, is het van belang om inzicht te krijgen in je eigen valkuilen. Wat maakt jou zo onzeker en waar zijn jouw valkuilen ontstaan? Vaak komen je onzekerheid, zelfbeeld en valkuilen voort uit gedrag, karakterkenmerken en bepaalde situaties die een (zeer) negatieve rol hebben gespeeld in je leven. Indien bepaalde personen of situaties een invloedrijke en behoorlijk negatieve impact op je hebben gehad, ben je die vaak niet zo maar weer kwijt.

Hoe kan je aan je valkuilen werken?

Natuurlijk kan ook jij zelfverzekerder worden en oude negatieve en belemmerende gedachten, valkuilen en gedragspatronen doorbreken. Met kleine stapjes kun je werken aan het inzichtelijk maken van en het verminderen van je valkuilen die jou parten spelen.  Natuurlijk zul je niet jarenlange valkuilen en bijbehorend negatief of zelfdestructief gedrag of onzekerheid ineens kunnen veranderen. Met de juiste handvaten, overtuigingen en persoonlijke leerdoelen, kan ook jij werken aan je valkuilen.

Lees de 11 valkuilen met uitleg en ontdek welke valkuilen jij hebt.

“Ken je valkuilen en werk aan het positief veranderen hiervan”