Belemmerende overtuigingen kunnen je erg dwars zitten. Hoe kun je diepgewortelde overtuigingen en gewoonten veranderen?

Belemmerende overtuigingen: wat houdt dat precies in?

Iedereen heeft bepaalde overtuigingen en vaste gewoonten. Je doet dingen zoals je dat ‘gewend’ bent. Bepaalde overtuigingen en gewoonten heb je uit je opvoeding aangeleerd. Sommige overtuigingen heb je zelf als ‘waarheid’ aangenomen. Vanuit deze comfortzone ga je met dingen om. Je benadert interpreteert en handelt conform je gewoonten en overtuigingen. Maar wat als je gedachten steeds meer belemmerende overtuigingen worden? Het begint ermee dat je deze gewoonten herkent en begrijpt dat je deze kunt ‘herprogrammeren’.

Gewoontes op de automatische piloot

Gewoontes zijn gestructureerde patronen van bepaald gedrag. Hierdoor weet je ‘automatisch’ hoe je iets gaat of moet doen. Door oefening en herhaling programmeren we onbewust deze overtuigingen en gewoontes op de ‘automatische piloot’. Je hoeft er dan niet verder over na te denken en functioneer je grotendeels vanuit je comfortzone. Daardoor kan je diverse handelingen gemakkelijker uitvoeren. Vastgeroeste overtuigingen en gewoontes kunnen ook nadelige effecten hebben. Ze maken gedragsverandering namelijk erg lastig.

De kans is groot dat je onbewust gebruik maakt van bepaalde overlevingsstrategieën. Ook op je werk doe je dingen snel en volgens een patroon dat je structuur en veiligheid biedt. Het maakt het je makkelijk om er niet (meer) over na te denken. Maar wat als deze gewoonten steeds meer belemmerende gedragspatronen worden?

Belemmerende overtuigingen en gewoonten aanpakken

Een diepgewortelde gewoonte veranderen niet door ineens meer inzicht te krijgen. Het gaat vaak om gedrag dat je door de jaren heen hebt opgebouwd op basis van diepgaande persoonlijke overtuigingen. De enige succesvolle aanpak is dan ook om deze gewoonten structureel stap voor stap te verbeteren. Dit begint bij het aanpakken van de onderliggende overtuigingen.

Plan van aanpak

  • Identificeer en benoem de onderliggende overtuiging die je zelfdiscipline in de weg staat

  • Rationaliseer deze overtuiging

  • Herformuleer deze rationale overtuiging op constructieve wijze

  • Stem je gedrag af op die constructieve herformulering

Formuleer je overtuiging

Om het niet alleen bij goede overtuigingen te laten maar concreet actie te ondernemen, onderzoek je de onderliggende overtuiging die je zelfdiscipline beperkt. Een handige manier om dit te doen is door de belemmerende overtuigingen op te schrijven. Formuleer ze in je eigen woorden bijvoorbeeld:

  • Ik wacht op de beste omstandigheden of het beruchte ‘ideale moment’

  • Jezelf steeds onderschatten “ik kan het niet”

  • Perfectionisme: “ik ben er nog niet klaar voor”

  • Veiligheid: “ik durf het nog niet”

  • Snelheid: “ik moet het wel snel kunnen doen”

  • Uitstelgedrag “ik doe het morgen wel”

  • Het moet wel aangenaam en plezierig zijn

  • Ik moet ook genoeg tijd hebben om te ontspannen

  • Ik neem vaak de weg van de minste weerstand

Rationaliseer je onderliggende overtuiging

In deze stap ga je op een zo objectief mogelijke manier vragen stellen over je eigen overtuigingen. Je onderliggende overtuiging kan bijvoorbeeld zijn: “het voelt beter om de weg van de minste weerstand te kiezen”. Stel dat dit je overtuiging is die je zo objectief mogelijk wilt onderzoeken. Welke vragen zou je jezelf hierover kunnen stellen? Waarom is de weg van de minste weerstand voor jou altijd de beste keuze?

  • Wat is het voordeel van de weg van de minste weerstand?

  • Wat is het nadeel van die weg in deze situatie?

  • Is er verschil tussen de weg van de minste weerstand en luiheid?

  • Welke alternatieven heb ik voor de weg van de minste weerstand?

  • Wat zijn de voordelen van de alternatieven?

  • Zou ik de weg van de minste weerstand missen? Zo ja, wat mis ik dan eigenlijk?

  • Kan ik dit aspect op een andere manier invullen en wat zou het resultaat zijn?

Optimaal gevoel van veiligheid 

Nog een ander voorbeeld. Stel dat je onderliggende overtuiging Veiligheid is. Ik wil best wel dingen doen, maar dan moeten alle voorbereidingen wel optimaal en veilig voor mij zijn. Welke vragen kun je jezelf stellen om deze overtuiging te rationaliseren?

  • Kan een voorbereiding ooit optimaal zijn?

  • Waaraan moet mijn voorbereiding minimaal voldoen?

  • Hoeveel tijd wil ik aan mijn voorbereiding besteden?

  • Wat is het onderliggende gevoel dat ik me hierbij niet veilig voel?

  • Wat kan ik doen als ik achteraf toch nog nieuw informatie zou vinden?

  • Wat moet er minimaal in orde zijn als ik een gevoel van veiligheid wil ervaren?

Uitstelgedrag 

Nog een voorbeeld. Ik stel dingen vaak uit, maar weet eigenlijk niet precies waarom. Hoe kan ik dit uitstelgedrag verminderen? Welke vragen zou jij jezelf hierbij kunnen stellen?

  • Waarom vind ik dit moeilijk om te doen, is het eigenlijk wel moeilijk?

  • Heb ik er echt geen zin in of ben ik liever lui dan moe?

  • Wat levert het mij nu op als ik het uitstel?

  • Als ik het nu wel gelijk zou doen, wat levert het mij dan op?

  • Wat levert het mij het op korte en lange termijn op? Wat weegt dan zwaarder?

  • Welke mensen of dingen worden benadeeld als ik het steeds uitstel?

Belemmerende overtuigingen rationaliseren

Door je onderliggende belemmerende overtuigingen te rationaliseren, maak je van een olifant weer een mug. Als je het obstakel of je belemmering rationeel benadert, lijkt het probleem minder groot en minder dramatisch dan het aanvankelijk aanvoelde. Daarom is rationaliseren van dat onderliggende gevoel een belangrijke eerste stap. Probeer dus zo vaak mogelijk om belemmerende overtuigingen en gewoontes opnieuw te bekijken met andere ogen. Met andere woorden: “hoe zou ik deze overtuiging anders kunnen interpreteren met een positieve gedachte en benadering”?

Veranderen van gedrag en zelfdiscipline

Het veranderen van gedrag is een proces. Veel mensen houden niet zo van veranderingen van hun gewoonten. De eerste keer dat je bewust je overtuiging of gewoonte ‘herprogrammeert’ zal dus een beetje onwennig aanvoelen. Alleen door het nieuwe gedrag regelmatig toe te passen, kan het beetje bij beetje een nieuwe gewoonte worden. Na een tijdje wordt dit je nieuwe automatisme. Als je structureel aan je zelfdiscipline wilt werken, is het slim om meteen je grootste of moeilijkste probleem aan te pakken. Pak dus een ‘probleem’ waarin een verbetering nuttig en wenselijk is. Neem daarna de tijd om de vier stappen in te vullen:

  1. Identificeer en benoem je onderliggende overtuiging die je zelfdiscipline in de weg staat.
  2. Rationaliseer deze overtuiging.
  3. Herformuleer deze rationale overtuiging op een constructieve wijze.
  4. Stem jouw gedrag af op die constructieve herformulering.

Je nieuwe gewoonten leren vasthouden

Het is slim op bepaalde nieuwe herformuleringen op te schrijven. Bij voorkeur op een plek waar je ze dagelijks ziet. In je agenda of op een post-it op je beeldscherm of als tekst op je screensaver. Denk ook aan de ijskast, je mobiel, het dashboard van je auto of op een papiertje op je badkamerspiegel. Vanaf nu neem je elke dag twee minuten de tijd om bewust na te denken over de herformulering van je struikelblokken. Stel je zelf elke dag weer de vraag in hoeverre het je is gelukt om je overtuiging of gewoonte te herformuleren. Welk nieuw gedrag heb je kunnen toepassen? Geef niet gelijk op als het je (een dag) niet gelukt is. Probeer positief te blijven denken “morgen gaat het mij wel lukken” en blijf in jezelf geloven.

En je weet het: “de aanhouder wint”…

Heb je (soms) toch nog last van uitstelgedrag? Lees dan ook ons blog uitstelgedrag aanpakken.

Belemmerende overtuigingen kan jij ook herprogrammeren